کد مطلب:90316 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:138

شیخ عطار، این مضمون را در «مصیبت نامه» خود، به شعر درآورده است:

آن یكی در پیش شیر دادگر
ذم دنیا كرد بسیاری مگر

حیدرش گفتا كه دنیا نیست بد
بد تویی زیرا كه دوری از خرد

هست دنیا بر مثال كشتزار
هم شب و هم روز باید كشت و كار

زآنكه عز و دولت دین سر به سر
جمله از دنیا توان برد ای پسر

تخم امروزینه فردا بر دهد
ورنكاری «ای دریغا» بر دهد

پس نكوتر، جای تو دنیای توست
زآنكه دنیا، توشه ی عقبای توست

تو به دنیا در، مشو مشغول خویش
لیك، در وی كار عقبی گیر پیش

چون چنین كردی تو را دنیا نكوست
پس برای این، تو دنیادار، دوست

[صفحه 189]

مولا در جای دیگر، طرز توجه به دنیا را، از دید وسیله ی «آلی» و هدف «استقلالی» با بیان دیگری، مشخص نموده، می فرماید:

من ابصر بها، بصرته و من ابصر الیها اعمته

هر كس دنیا را آیینه ی عبرت و بیناییش قرار دهد، دنیا او را بصیرت و بینش خواهد داد «وسیله» و اگر به آن چشم دوخته، تنها آن را ببیند و در انحصار آن قرار گیرد، بی تردید، دید جای دیگر را از او سلب نموده، گمشده ی خود را نمی تواند بازیابد «هدف خواهد بود».

شریف رضی، پس از نقل این دو عبارت، می فرماید: هر كه این دو جمله را با دقت بنگرد، فرق بین ابصر بها و ابصر الیها را واضح و روشن خواهد دید و حقیقتی عجیب، برایش كشف خواهد شد.

محمد عبده، یكی از شارحان نهج البلاغه، می گوید: اگر ما دنیا را آیینه ی عبرت بنگریم، حوادث جهان را، در گذشته و آینده، در آن منعكس خواهیم دید و در این بین، راه سعادت و شقاوت را تشخیص می دهیم و اگر به دنیا مشغول شویم و آن را بنگریم، ما را در خود هضم نموده مایه ی عبرت دیگران خواهیم بود.

كوتاه سخن آنكه اگر مولا در وصف پرواپیشگان می فرماید: دنیا به آنها روآورد، اما آنان اعراض نموده، خواسته ی او را رد كردند، نظر به هدف بودن دنیا دارد، ولی دنیایی كه وسیله برای رسیدن به مقامات عالیه ی انسانی است، بی تردید آن را استقبال می كنند، تا از این تجارتخانه، سود مطلوب ببرند.

[صفحه 190]

صفحه 189، 190.